مونا ربیعیان- در روزهای بحرانی کرونا که آمار مرگ و میرها به بالای 600 نفر و 700 نفر رسیده است، افت روند واکسیناسیون در آخر هفته ‌ها و تعطیلی برخی مراکز واکسیناسیون در شهرها و همچنین زیر سوال رفتن اعتبار واکسن های تزریق شده به جمعیت کشور باعث نگرانی های جدی در موفقیت برنامه های کنترل و مدیریت بیماری در ایران شده است. روزنامه «اقتصاد پویا» برای تحلیل و کنکاش آخرین وضعیت بیماری کرونا با نگاهی ویژه به جزئیات واکسیناسیون و آمار و داده های بیماری، نظرات دکتر محمدرضا محبوب فر، کارشناس و پژوهشگر حوزه سلامت و عضو مؤثر و پیوسته مجامع علمی سلامت کشور را جویا شده است، که در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید.

آقای دکتر، این ماجرای واکسیناسیون در ایران مثل اینکه خیلی خبرساز شده است. وضعیت فعلی واکسیناسیون در کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

شفاف باید عرض کنم که یک واکسن هراسی در کشور به راه افتاده است. برآورد می شود که به طور متوسط ۴۰ درصد مشمولین واکسیناسیون در کشور به مراکز واکسیناسیون مراجعه نکرده باشند. من از این مسئله تحت عنوان «مورد خطرناک واکسن نزده ها» یاد می کنم. البته مردم حق دارند که به مراکز واکسیناسیون در کشور مراجعه نکنند و واکسن خود را دریافت نکنند. این روزها نه تنها اعتبار واکسن های موجود زیر سوال قرار گرفته است، بلکه نحوه انجام واکسیناسیون هم از صف های عجیب و غریب و ازدحام جمعیت گرفته که خود می تواند باعث انتقال ویروس کرونا شود تا بی نظمی و نابسامانی درخصوص تزریق نوع واکسن به مردم. در مورد اخیر اگر بخواهم مصداقی تر صحبت کنم؛ مثلا حمله دزدان به خودروی دولتی حمل واکسن کرونا در تهران در روز روشن و مقابل چشمان مردم. یا فاصله تزریق بین دو دز واکسن کرونا افزایش پیدا می کند و تازه نوع واکسن ها در فاصله زمانی بین دو دز متفاوت بوده است، که این مسئله برای ایمنی زایی خیلی خطرناک است و در واقع یعنی در واکسیناسیون، بازگشتن به نقطه سر خط.

از طرفی امروز مشخص شده است که واکسن چینی مورد استفاده در ایران ایمنی زایی کمتری نسبت به واکسن های دیگر ایجاد کرده است. بسیاری از افرادی که یک دز یا دو دز این واکسن سینوفارم را دریافت نموده اند بار دیگر حتی با احتساب رعایت پروتکل های بهداشتی به صورت نسبی به بیماری کرونا مبتلا و تعدادی حتی فوت کرده اند. چین عمدتا واکسن هایی با برند سینوواک به کشورهای خاورمیانه و آسیایی و اروپایی صادر کرده است. در خود کشور چین هم مورد اخیر بیشتر برای تزریق عمومی استفاده شده است. واکسن های آمریکایی و انگلیسی نیز وارد کشور چین شده است و مردم این کشور مخیر به استفاده از معتبرترین واکسن های دنیا شده اند.

یک مورد جالب تر خدمت شما عرض می کنم و اینکه همین واکسن آسترازنیکا تنها برای تزریق به بالاتر تز ۵۰ سال مجاز شمرده شده است، اما واکسن در ایران به زیر سنین ۵۰ و ۴۰ و ۳۰ سال هم تزریق شده است. حتی تعدادی از کادر درمان و مردم عادی دیگر در اثر عوارض واکسن دچار تشنج و علائم مشابه با بیماری کرونا شده اند. مواردی از ابتلا به کرونا و مرگ و میر در بین کادر درمان پایین تر از سن ۵۰ سال گزارش شده است. برخی از کادر درمان در ابتدا واکسن اسپوتنیک روسی دریافت کرده بودند، اما وقتی کشور روسیه همزمان با سویه های جدید ویروس با کمبود واکسن مواجه شد، دیگر محموله ای به ایران ارسال نکرد. کادر درمان در دز دوم واکسیناسیون بعضا واکسن برکت یا واکسن چینی دریافت کردند. البته با تحریم مصرف واکسن های آمریکایی  و انگلیسی در ایران پیش بینی می شد وضعیت واکسیناسیون به این روزها گرفتار شود. کشور ایران عملا با خودتحریمی که صورت داد عملا نیمی از واکسن های تاییدشده و معتبر جهانی را از دست داد و در این اوضاع و احوال کمبود واکسن های روسی و چینی و ایرانی معلوم بود که واکسیناسیون در ایران به شکست خواهید انجامید و واکسن هراسی هم به وضعیت پاندمی دامن خواهد زد.

حتی واکسن هراسی در ایران تا جایی پیش رفته است که احتمال حذف واکسن سینوفارم از سبد واکسیناسیون کشور قوت گرفته است. بهتر است دولت ایران روی واکسن سینوواک و واکسن های فایزر، بیون تک و مدرنا و جانسون اند جانسون سرمایه گذاری کند. این واکسن ها هم باید از منبع اصلی و مبدأ اولیه خریداری شوند، چرا که واکسن مدرنایی که در ژاپن استفاده می شده و آلوده تشخیص داده شده است ساخت آمریکا به عنوان کشور تولیدکننده نبوده و کشور اسپانیا سازنده و توزیع کننده آن بوده است.

گفته شده وضعیت بیماری از قله پیک پنجم عبور کرده است و برخی استان های کشور به سمت پایداری و کاهش موارد ابتلا حرکت کرده اند. شما این گفته مقامات سلامت کشور را تایید می کنید؟

من چنین اظهاراتی را تکذیب می کنم و از اصل غلط است. نزدیک به دو سال است که کارشناسان و متخصصین حوزه سلامت در رسانه های دولتی ایران مانند رسانه ملی و خبرگزاری ها و روزنامه ها ممنوع المصاحبه و تحریم شده اند. اطلاعات غلط به مردم داده می شود و مردم هم عادی انگاری می کنند و کشور به طور پی در پی و متوالی وارد امواج و پیک های متعدد بیماری می شود. فقط طی چند روز اخیر در اهواز، کفن‌ و دفن در آرامستان‌ها تا ۳ برابر افزایش یافته است یا در آرامستان بهشت زهرا در تهران، صف های طولانی برای کفن و دفن جان باختگان کرونا تشکیل شده است تا خانواده ها، مردگان خود را تحویل گیرند. در سایر شهرهای وضعیت بهتر از تهران و اهواز نیست. در حال حاضر تعداد فوتی ها به بالاتر از ۶۰۰ نفر و ۷۰۰ نفر در روز رسیده است و اگر این طور وضعیت کشور ادامه پیدا کند دیگر جمعیتی در ایران باقی نمی ماند و جمعیت کم می شود. سرمایه اجتماعی کشور در حال تنزل است و باید کاری کرد. موجودی واکسن کشور پایان یافته است و تعداد کثیری از مراکز واکسیناسیون واکسن لازم برای تزریق دز دوم و اول را در اختیار ندارند و حتی مردم پس از مدت ها در صف ایستادن با پاسخ منفی رو به رو می شوند و به آنان اعلام می شود واکسن تمام شد و بعدا مراجعه کنید. کشور ایران تاکنون در مدیریت کرونا تنها در اهدای قبر رایگان و جانمایی و احداث قبرستان و آرامستان های جدید در شهرها موفق عمل کرده است. نیاز و تقاضای مردم ایران، امروز واکسن است. واکسن های معتبر باید وارد کشور شود و در اختیار مردم قرار گیرد. ایران از نظر دسترسی به منابع ثروت جزو رتبه های اول تا سوم دنیا است و در شرایطی که تنها ۱۰ میلیون هندی در یک روز واکسن کرونا دریافت می کنند یا قبایل وحشی در مالزی نیز واکسن دریافت می کنند، عذر و بهانه از دولت جدید و وزارت بهداشت و درمان برای موفق نشدن در مهار و مدیریت بیماری کرونا پذیرفتنی نیست و باید هر چه زودتر واکسن های خارجی معتبر به ایران وارد کرد. واردات ۱۰۰ میلیون دز واکسن کرونا تا دی ماه هم دیر است و تا آن زمان حداقل ۱۰۰ هزار نفر از جمعیت کشور را در اثر کرونا از دست خواهیم داد.

بازگشایی مدارس هم از دیگر خبرهای روزی بوده که واکنش های زیادی به دنبال داشته است. بازگشایی مدارس و دانشگاه ها در کشور به نظر شما عملی است؟

بازگشایی مدارس عملا اتفاق نمی افتد و خانواده ها حاضر نیستند در وانسفای کرونا فرزندان خود را به مدرسه و دانشگاه بفرستند. دانش آموزان و دانشجویان هم رغبتی به حضور در مدارس ندارند. دولت جدید و وزیران تازه کار بیشتر وعده های بزرگ می دهند که دست نیافتنی است. مثلا اجباری شدن کارت واکسیناسیون و ارائه خدمات به واکسینه شده ها. مسئولیت کیفری و حقوقی ابتلا و مرگ دانش آموزان و دانشجویان و خانواده آنان در شرایطی که واکسیناسیون در ایران یا متوقف شده است یا با بحران رو به رو شده است برعهده وزارتین آموزش و پرورش و علوم است. زیرساخت های آموزشی و بهداشتی در مدارس مخصوصا فراهم نیست و بازگشایی ها بازی با جان مردم است. حتی در کشور آلمان و کشورهای مطرح و موفق در زمینه کنترل کرونا، با وجود تزریق دو دز واکسن برای جمعیت بالای ۱۸ سال و همچنین در نظر گرفتن واکسن برای سنین زیر ۱۸ و ۱۲ سال، دانشگاه ها و مدارس بازگشایی نشده است و تنها در محوطه باز با رعایت همه جانبه پروتکل های بهداشتی برخی دروس مثل سمینار و سخنرانی ارائه می شود.

یک مصاحبه ای به نقل از آقای دکتر کوروش هلاکویی نائینی در روزنامه جوان منتشر شد مبنی بر اینکه تعداد واقعی مبتلایان و جان باختگان کرونا در مجموع هفت برابر است. عده ای از کنشگران سیاسی و کارشناسان بهداشتی و درمان ساختار سلامت کشور چنین آماری را اغراق می دانند. کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو وابسته به وزارت بهداشت و درمان هم گفته آمار ارائه شده دروغ است و این تعدادمرده کجا به خاک سپرده شده اند؟ نظر جنابعالی درخصوص این آمار چیست؟

اولا این مصاحبه و این آمار از طرف روزنامه نزدیک به سپاه منتشر شده است و به نظر نمی رسد که درج چنین آماری دروغ و اغراق شده باشد. ثانیا صلاحیت علمی آقای هلاکویی در دانشگاه علوم پزشکی تهران تایید شده است و ایشان به عنوان یک مرجع علمی اپیدمیولوژی در دانشگاه مطرح هستند. حتی پیش تر، آقای دکتر مسعود یونسیان از همین گروه آموزشی اپیدمیولوژی در دانشگاه علوم پزشکی تهران، آمار واقعی و حقیقی بیماری را در گفتگو با روزنامه ستاره صبح، ۲۰ برابر اعلام کرده بود. براساس این دو مرجع دولتی در ایران، آمار بیماری کرونا بین ۷ تا ۲۰ برابر آمارهای فعلی است.

اما اینکه آقای جهانپور اینگونه حرف می زند و عادت به فحاشی و تکذیب دارد چیز عجیب و غریبی نیست. بهتر است آقای جهانپور و دوستان و همکاران او در ستاد ملی کرونا و وزارت بهداشت و درمان دست از عادی انگاری بیماری کرونا در جامعه و تکذیب های بی مورد بردارند. آقای جهانپور به جای اینگونه رفتارها بهتر است پاسخ دهد که چرا از ابتدای ورود ویروس به کشور، آمار کرونا مخفی و محرمانه بوده است و حتی دسترسی به آمار و داده های حوزه بیماری کرونا سخت تر و دشوارتر از کشورهایی مثل آلمان و آمریکا است؟ حتی دسترسی به آمار بیماری کرونا برحسب ابتلا و فوت کادر درمان در دسترس مراجع و منابع علمی کشور از جمله سازمان نظام پزشکی کشور قرار نگرفته است. ضمنا آقای جهانپور آیا اطلاع دارد که ظرفیت اغلب گورستان های شهرهای کشور تکمیل شده است و قبرستان های جدید در حال جانمایی و بهره برداری هستند؟ البته بار اولی نیست که جهانپور دست به چنین رفتاری می زند، رفتارهای او و شخص آقای علیرضا وهاب زاده، مشاور سعید نمکی مسبوق به سابقه است. حتی پیج ها در اینستاگرام و توئیتر بر روی کارشناسان مستقل و غیردولتی حوزه سلامت بسته می شود و رسانه های رسمی و دولتی نیز برای عدم گفتگو با کارشناسان و متخصصین بهداشتی و سلامت تحت فشار گذاشته می شوند و اگر هم اشتباهی از رسانه ها سر بزند بلافاصله دست به کار می شوند تا اخبار و مصاحبه ها از روی خروجی رسانه ها حذف گردد. به عبارتی، رسانه ها بی ‌وقفه مشغول می شوند به انتشار ضد اطلاعات و شبه ‌اطلاعات گمراه‌ کننده درباره ویروس کرونا و واکسن‌ بیماری کرونا! و اینگونه اطلاع رسانی رسانه ای در ایران یعنی عادی سازی و دست کم گرفتن کرونا و کاستن از جمعیت کشور!