مونا ربیعیان/از ابتدای ۱۳۹۷ تا پایان سال ۱۴۰۰ بیش از ۹۰۰ هزار میلیارد تومان رانت از مابه‌التفاوت ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی و نرخ دلار در بازار آزاد بوده که به جیب عده‌ای واردکننده بزرگ و دلال رفت. در دولت دوازدهم ۷۴.۳ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی خرج شد که اگر دولت این منابع ارزی را به قیمت آزاد در بازار می‌فروخت، هزار و ۲۱۳ میلیارد تومان نصیب دولت می‌شد. بنابراین اگر دولت به جای تخصیص ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی برای واردات چند قلم کالای اساسی، درآمد فروش این منابع ارزی در بازار آزاد را به‌صورت نقدی به ۶۰ میلیون نفر از دهک‌های کم‌درآمد و متوسط جامعه پرداخت می‌کرد در مدت چهار سال مجموعاً به هر یک از این افراد بیش از ۲۰ میلیون تومان یارانه رسیده بود که یارانه ماهانه هر کدام از آنها در این چهار سال ۴۲۰ هزار تومان می‌شد و این یعنی به‌طور مثال یک خانوار چهار نفره کم‌درآمد حداقل ماهانه یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان یارانه به مدت چهار سال علاوه‌بر یارانه ۴۵ هزار تومانی و یارانه معیشتی (بنزین) دریافت می‌کرد؛ اما اشتباهات در دولت وقت موجب هدررفت منابع ارزی و شکاف بیشتر طبقاتی شد.

هرچند اکثر کارشناسان موافق حذف ارز ترجیحی هستند اما در این میان برخی ایراداتی درباره نحوه اجرا بیان می کنند، برخی کارشناسان معتقدند که توزیع یارانه نقدی ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی در آینده نزدیک به‌طور قطع موجب افزایش تورم در همه حوزه‌ها حتی حوزه‌های بی‌ارتباط با کالاهای اساسی خواهد شد و معتقدند، حال که این اقدام انجام شده است، بهتر است دولت توزیع کالابرگ الکترونیکی را آغاز کند تا حداقل موجب افزایش نقدینگی نشود.

همچنین برخی کارشناسان معتقدند که در بخش تولید هم اگر برنامه مدونی تدوین نشده و نظارت و حمایتی صورت نگیرد، مشکلات فراوانی برای تولیدکنندگان ایجاد خواهد شد؛ چراکه تولیدکنندگان تاکنون کالاهایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی تولید می‌کردند، سرمایه در گردش آنها متناسب با ۴ هزار و ۲۰۰ تومان بود، حال اگر این ارز تبدیل به ارز نیمایی شود، یعنی مثلاً ۲۵ هزار تومان شود و تولیدکنندگان حجم نقدینگی را نداشته باشند، به مشکل برمی‌خورند و باید سرمایه در گردش تولیدکنندگان را دولت، بانک‌ها، غیربانک‌ها و … تأمین کنند یا در زمان گشایش اعتبار تولیدکنندگان در بانک، بانک‌ها روز اول پول ریالی این ارزها را نخواهند؛ چراکه سفارش می‌خواهند بدهند و بعد از اینکه کالا آمد و فرصتی هم لازم دارند تا بتوانند کالا را بفروشند و پول آن را به بانک‌ها بدهند؛ در غیر این‌صورت حجم عظیمی از مشکلات در این زمینه برای تولیدکنندگان ایجاد خواهد شد.

اقدام به موقع دولت در حذف ارز ۴۲۰۰

حجت الاسلام و المسلمین حسین جلالی ،نماینده مردم رفسنجان و انار در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به اقتصادپویا گفت : بر مبنای سیاست گذاری که دولت و مجلس روی آن توافق کردند مقرر شد مابه التفاوت مبلغ ارز ترجیحی و ارز بازار آزاد تا کنون به واردکننده و تولید کننده پرداخت می‌شد به انتهای زنجیره یعنی مردم پرداخت شود. دولت با اقدام به موقع جهت حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و پرداخت یارانه نقدی جایگزین، علاوه بر اصلاح بزرگ اقتصادی تمام عواید حاصل از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را در قالب یارانه به مردم منتقل کرده است.

عضو هیات رئیسه کمیسیون فرهنگی مجلس  شورای اسلامی در ادامه افزود: ارز ترجیحی در این چند سال انحرافات خیلی زیادی پیدا کرده بود و صرف واردات کالاهای اساسی از کشورهای خارجی نمی‌شد بلکه به وسیله این ارز ترجیحی اقلامی مثل چوب بستنی سنجاق قفلی خاک گربه سگ و اقلامی که اصلاً مورد نیاز نبود وارد می شد اما با اقدامی که هم اکنون دولت آن را عملیاتی کرده است این عرض به مصرف کننده واقعی تخصیص پیدا کرده است.

جراحی اقتصادی دیر اما در پایان انجام شد 

در عین حال هادی حق شناس،کارشناس اقتصادی به اقتصادپویا  گفت:  در حال حاضر ۴۵ هزار تومان یک و نیم دلار است در واقع اصلاحات قیمتی به صورت واقعی انجام نشد. و در سالهای بعد مجبور شدند قیمت بنزین قیمت نفت و گاز برق را افزایش دهند علت این اتفاق این بود که اصلاحات قیمتی به درستی انجام نشده است و به همین دلیل چند سال بعد مجبور به اصلاح قیمت‌ها شدند. یک بیمار را برای یک مسئله  نمی‌توان چندین بار به اتاق عمل برد به عنوان مثال اگر یک نفر مشکل کلیه داشته باشد ۲ یا حتی سه بار برای رفع مشکل به اتاق عمل می رود ولی هر سال این بیمار را برای جراحی و اتاق عمل نمی برند.

این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه توضیح داد: باید شرایط فراهم بشود و فقط برای یکبار برای اولین و آخرین بار جراحی صورت بگیرد.  امروز هم که این اصلاحات اقتصادی انجام شده اگر سیاست های پولی و مالی مناسب بودجه مناسب اصلاحات ساختاری مناسب صورت می گرفت این اصلاح قیمت می توانست آخرین اصلاح قیمت در اقتصاد ایران باشد. اما چون اصلاح ساختاری انجام نشده باز چند سال دیگر دوباره باید قیمت ها را اصلاح کنیم.

حق شناس ادامه داد: طبیعتا پرداخت یارانه نقدی به آخرین زنجیره تولید اقدامی موثر است و می تواند در افزایش قدرت خرید مردم مخصوصا دهک های کم درآمد و کاهش ضریب جینی تاثیر گذار باشد. در ارز ۴۲۰۰ تومانی رانت، فساد و قاچاق کالای گسترده ای وجود داشت و نباید در آن تردیدی کرد. کالا برگ  الکترونیک یادآور کوپن های دهه ۶۰ است و ذهنیت خوبی در کوپن وجود ندارد. کوپن معمولا در شرایط اضطراری و جنگی کاربرد دارد ولی ما هم اکنون در شایط جنگی نیستیم. پرداخت نقدی یارانه به مردم در حال حاضر اقدامی مناسب تر از کالا برگ است.