حسین قیدر/افزایش مبادلات نفتی روسیه با هند، ارزان‌فروشی به چین و ائتلاف اخیر اردوغان و پوتین برای تبدیل ترکیه به هاب گاز منطقه از مصادیق بارز تحرکات کرملین در بازار انرژی به حساب می‌آید.

اخیراً نیز الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه، اعلام کرد: این کشور ممکن است از طریق سوآپ گازی با ایران در بلندمدت گاز طبیعی خود را به بازار‌های افغانستان و پاکستان ارسال کند.

با این اوصاف به نظر می‌رسد بازار انرژی شرق با نقش‌آفرینی پر رنگ روسیه در حال پیش رفتن است. طبیعتاً چنین وضعیتی عرصه را برای دیگر بازیگران همچون ایران محدود می‌کند.

این در حالی است که روسیه همواره خود را شریک استراتژیک ایران معرفی می‌کند و مسئولان ایرانی نیز توجه ویژه‌ای به مراودات سیاسی با این کشور دارند. چنان‌که در یک سال اخیر علاوه بر حضور ابراهیم رئیسی، رئیس دولت، در مسکو، پوتین نیز به تهران سفر داشت. اما در عمل روس‌ها ایران را رقیب و به عبارت بهتر مانع خود بر سر راه توسعه منطقه‌ای می‌بینند.

روسیه از راه‌آهن ایران رفت

روسیه دیگر کشوری است که در ماه‌های اخیر از انجام برخی از پروژه‌های اقتصادی در ایران انصراف داده است. یکی از قراردادهایی که روسیه اخیرا از انجام آن اعلام انصراف کرده است، قرارداد مشارکت در احداث راه‌آهن گرمسار اینچه‌برون بود.

این پروژه در آذر ‌۹۴ امضا شده بود. ارزش سرمایه‌گذاری روسیه در این پروژه ١,٢‌میلیارد یورو برآورد شده بود که معادل ٨٥‌درصد از ارزش کل پروژه است. در این پروژه شرکت روسی قرار بود ظرفیت بارگیری این خط آهن را به ۱۰‌میلیون تن در‌ سال افزایش دهد و سرعت حرکت قطار‌ها را به ۱۲۰کیلومتر در ساعت برساند.درحالی‌ که ایران نزدیک به پنج‌سال در انتظار انجام تعهدات روسیه در این پروژه است. به گزارش اسپوتنیک هفته گذشته مقامات روسیه اعلام کردند که روسیه از سرمایه‌گذاری در این پروژه انصراف می‌دهد.

برخی از منابع خبری، نگرانی روسیه از ایجاد مشکل در روابط اقتصادی ایران با آمریکا را به‌عنوان اصلی‌ترین دلیل قطع همکاری روسیه در این پروژه ذکر می‌کنند. در همین رابطه خبرگزاری اینترفکس روسیه مدعی شد که این شرکت از بیم تحریم‌های آمریکا پروژه را رها کرده و ایران نمی‌تواند در دادگاه‌های بین‌المللی علیه این شرکت اقامه دعوا کند.

در نهایت به نظر می‌رسد آنچه در دنیای کنونی روابط اقتصادی بین کشورها را شکل می‌دهد، حجم تجارت بین کشورها است. گرچه کشورها ممکن است به دلایل سیاسی و امنیتی با یکدیگر روابط اقتصادی و تجاری را شکل دهند، اما اولویت تمامی دولت‌ها حفاظت از منافع اقتصادی است.

بر این اساس، دولت‌ها تلاش می‌کنند روابط تجاری را با اقتصادهای بزرگ‌تر حفظ کرده و از هر ارتباطی که منافع را تهدید می کند، پرهیز کنند.

حل مشکلات در گرو احیای برجام است

براساس این گزارش به نظر می‌رسد روسیه برای از رده خارج کردن ایران به عنوان رقیب خود در بازار انرژی تمایلی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارد.

هرچند در گذشته صحبت‌هایی از انعقاد قراردادی به ارزش ۴.۵ میلیارد تومان میان ایران و روسیه شد، اما در آن نیز ابهاماتی بود که قابلیت استناد نداشت. همچنین روسیه با فعالیت‌های خود در بازار انرژی، نقش صادراتی ایران را کمرنگ و تحرکات کشور را محدود به ترانزیت و سوآپ نفت و گاز کرده است. در حالی که مزیت درآمد‌های حاصل از صادرات انرژی نسبت به سوآپ تفاوت چشم‌گیری دارد. البته مسائلی همچون تحریم‌های ثانویه که کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند قابل انکار نیست؛ بنابراین شاید بتوان گفت حل بخشی از این مسائل به برجام گره خورده است. هرچند که دولتمردان مدعی ناکارآمدی آن باشد!