ظهور کرونا در اواخر سال ۲۰۱۹، سالی که در آن شاهد رشد آهسته اقتصادهای در حال توسعه و از نفس افتادن اقتصاد جهانی بودیم، پیام‌آور دوران طولانی رکود در سال ۲۰۲۰ و پس از آن است. همه‌گیری کرونا در تمام کشورهای جهان، صفی بلند از بیکاران را به راه انداخت؛ بیکارانی که تا پیش از این پاندمی تصور نمی‌کردند روزی بحرانی عمیق‌تر از کند شدن آهنگ رشد اقتصاد جهانی به وجود آید. امروز کرونا، مشت آهنین خود را به پاشنه درِ کسب و کارها کوبیده است. تقریبا همه به این نتیجه رسیده‌ایم که شرایط برخی کسب و کارها که تا پیش از شیوع کرونا اقدام به استخدام تعداد زیادی کارگر کرده بودند، به گذشته بازنمی‌گردد و صاحبان آنها از این پس ناچار به دست به عصا راه رفتن، هستند. همین امر کاهش سطح اشتغال، از میان رفتن ثبات شغلی و کاهش سطح مشارکت اقتصادی را موجب شده است و رشد اقتصادی کشور را در مسیر نزولی نگه می‌دارد؛ درحالیکه اقتصاد ایران باتوجه به شرایطی که در حوزه بین‌الملل دارد، برای حفظ ثبات در بازار کار و جلوگیری از سقوط غیرقابل بازگشت کسب و کارها، به ویژه در حوزه خدمات، به رشد مثبت نیاز دارد؛ رشد مثبت پس از ۲ سال رشد منفی، نه تنها یک نیاز مبرم، بلکه یک الزام برای جلوگیری از کوچک شدن بیش از اندازه اقتصاد است.

شاغلان خدماتی در صدر بیکاران

در تحلیل تاثیرات کرونا بر بازار کار و برهم ریختن شاکله کسب و کارها، باید سهم بالای بخش خدمات را در نظر داشته باشیم. باتوجه به اینکه در بهار سال جاری نسبت به بهار سال گذشته، شاهد کاهش ۳.۷ درصدی نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور و کاهش ۲.۹ درصدی نسبت اشتغال در مقایسه با فصل مشابه در سال قبل بودیم، حدود ۲ میلیون نفر از بازار کار خارج شده‌اند که برابر بررسی‌های وزارت رفاه بیش از ۱ میلیون و ۲۰ هزار نفر آنها را زنان و ۹۷۰ هزار نفر را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین برابر بررسی‌های موسسه عالی پژوهش‌های تامین اجتماعی، حجم ساعت کار انجام شده در طول یک هفته توسط جمعیت شاغل در بهار ۹۹ نسبت به بهار ۹۸، بیش از ۱۹۵ میلیون نفر/ساعت کاهش یافته و از ۱ میلیارد و ۱۲۱ میلیون نفر/ساعت به ۹۲۶ میلیون نفر/ساعت رسیده است.

حمایت تسهیلاتی دولت از آسیب‌دیدگان

باتوجه به اینکه میزان کاهش مشارکت اقتصادی، افزایش نرخ بیکاری و کاهش ساعت کار در دوران پیش از حضور سنگین کرونا، در کشور بی‌سابقه یا حداقل بسیار کم سابقه است، به نظر می‌رسد که تنها راه حمایت از مشاغل از دست رفته، حمایت پایدار از کسب و کارهایی باشد که به ویژه از برقراری محدودیت‌های اجتماعی آسیب دیده‌اند؛ البته دولت منابعی را برای این کار در نظر گرفت و بر اساس اعلام بانک مرکزی، ۸۰ درصد واحدهای متقاضی تسهیلات، تعیین تکلیف شده‌اند. بر این اساس از مجموع ۵۳۴ هزار و ۲۹۸ واحد معرفی شده به بانک‌های عامل، ۲۷۸ هزار و ۲۴۵ واحد مبلغ ۵.۶ میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند و ۱۶۶ هزار و ۸۳۹ واحد به دلایلی که اعلام نشده است، از دریافت تسهیلات انصراف داده‌‌اند. 

بیکاری ۱۰ هزار کارگرِ تالارهای تهران

رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی تهران به ایلنا، گفت: «تعداد تالارهایی که از فضای اجاره‌ای استفاده می‌کنند، کم نیستند. تقریبا همه آنها به صورت کامل ورشکسته شده‌اند و توان پرداخت دستمزد و هزینه‌های بیمه پرسنل خود را ندارند؛ ضمن اینکه میزان این تسهیلات نسبت به بدهی میلیاردی صاحبان این صنف، عددی محسوب نمی‌شود. اگر هر تالار به طور متوسط ۱۰ کارگر داشته باشد و از بابت هر یک از آنها ۱۶ میلیون تومان تسهیلات دریافت کنیم، کل تسهیلات به ۱۶۰ میلیون تومان می‌رسد که این در برابر حداقل ۱ تا ۲ میلیارد تومان زیانی که متحمل شدیم، مبلغی محسوب نمی‌شود.» 

ابراهیمی‌نیا با اشاره به گلایه‌‌ تالارداران از ۹ ماه تعطیلی محل کسب و کارشان، ادامه داد: «این تعطیلی طولانی موجب شده میلیارد تومان معوقات کارگری و بانکی بر دست تالارها بماند و هزاران شاغل این صنف در صف دریافت بیمه بیکاری قرار گیرند. همین حالا در تهران نزدیک به هزار واحد صنفی تعطیل شده‌اند که هر واحد ۱۰ تا ۱۲ کارگر داشت؛ یعنی رقمی نزدیک به ۱۰ هزار کارگر تنها در تهران شغل خود را از دست داده‌اند. باید راهی اندیشید که این کارگران به سر کار برگردند و فعالیت‌ تالارها با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و اعمال تمام دستورالعمل‌های بهداشتی از سر گرفته شود؛ چراکه نجات این صنف نه در پرداخت تسهیلات ۱۶۰ میلیون تومانی که در بازگشایی آن است. باید توجه داشت که زیان اقتصادی تالارها از تسهیلات حمایتی و بیمه بیکاری گذاشته است. آثار ورشکستگی فعالان این صنف، به پوسته سخت خود رسیده است و دولت باید برای این موضوع  فکری داشته باشد. تالارها باید کار کنند تا صاحبان آنها بتوانند معوقات مزدی کارگران و بدهی معوق خود به بانک‌ها و  اشخاص و شرکت‌ها را بپردازند.» 

 ۹ ماه انتظار برای بازگشایی مجدد

اینگونه که رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی تهران می‌گوید، صاحبان تالارها از زمان اجرای محدودیت‌های اجتماعی منتظر دستورالعمل ستاد ملی مقابله با کرونا برای بازگشایی مجدد بودند؛ اما چنین دستورالعملی به دست آنها نرسید: «تالارها حدود ۹ منتظر بازگشایی مجدد هستند تا از فرصت اعیاد مذهبی که موجب رونق در برگزاری جشن‌ها می‌شود، برای درآمدزایی استفاده کنند؛ اما با وجود اینکه رستوران‌ها، کافی‌شاپ‌ها، پاساژها و مراکز خرید و مراکز تفریحی و مذهبی با رعایت دستورالعمل یا در برخی موارد بدون رعایت آنها، فعالیت‌های خود را از سر گرفتند، ستاد ملی مقابله با کرونا به تالارها اجازه فعالیت نمی‌دهد. پرسش این است که آیا فعالیت‌های مراکز دیگر امکان شیوع کرونا را فراهم نمی‌کند و تنها تالارها مشکل ایجاد می‌کنند؟! اگر تالارها مشکل‌زا هستند چرا با وجود تعطیلی آنها، شاهد افزایش تعداد مبتلایان و فوتی‌ها هستیم؟» 

ظرفیت تالارها برای برگزاری مراسم 

رئیس اتحادیه تالارهای پذیرایی تهران، معتقد است که آن دسته از تالارداران که محل فعالیت خود را اجاره نکرده‌اند و هنوز به صورت مطلق ورشکسته نشده‌اند، در صورت بازگشایی مجدد، امکان از سرگیری فعالیت‌های خود را دارند؛ اما به گفته وی آن دسته که به دلیل هزینه‌های بالای اجاره مکان، و تعطیلی مستمر، به صورت مطلق ورشکسته شده‌اند، دیگر امکان از سرگیری فعالیت‌ها‌ را ندارند. بررسی ایلنا، نشان می‌دهد که تعطیلی مستمر تالارها در تهران و تعطیلی‌های مقطعی و دائمی آنها در سایر استان‌‌ها، بیکاری عظیمی را برجای گذاشته است. هزاران واحد صنفی در سراسر کشور در این حوزه فعالیت می‌کردند و برای صدها هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم شغل ایجاد کرده بودند. این صنف، در کنار بخش مراکز توریستی و اقامتی، کمتر از رکود اقتصادی پیش از کرونا، تاثیر پذیرفته بودند؛ اما کرونا به شدت به تالارها ضربه زد و برای چند ماه مراکز توریستی و اقامتی را به تعطیلی کشاند. رکودی که امروز به جانِ بخش خدمات افتاده است، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را خود دارد؛ اما آثار مخرب کرونا در حوزه سلامت عمومی، جلوی دید آنها را گرفته است.