سند بودجه حاوی منابع و مصارف یک سال دولت است که توسط سازمان برنامه و بودجه تهیه و در هیات وزیران به تصویب و تا ۱۵ آذرماه به مجلس ارائه می‌شود و پس از آن نمایندگان مجلس با بررسی و تصویب، آن را تبدیل به قانون کرده و برای اجرا به دولت ابلاغ می‌شود.

لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ مشتمل بر بخش‌های درآمدی مختلفی بوده که سرجمع منابع عمومی یعنی آنچه در اختیار دولت است، ۸۴۱ هزار میلیارد تومان می‌شود.

این روزها بسیاری از کارشناسان به جزئیات لایحه بودجه پرداخته و از حیث منابع نظرات زیادی را مطرح کرده‌اند اما بخش مصارف به دلیل پیچیدگی که دارد کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در این خصوص با دکتر محسن راجی اسد آبادی به گفت و گو پرداختیم.

۱ – به نظر شما فروش نفتی که در بودجه مطرح شده است چقدر محقق خواهد شد؟

ارقام پیش‌بینی شده برای فروش نفت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ ،دومیلیون و سیصد هزار تا با قیمت  هر بشکه ۴۰ دلار در نظر گرفته شده است. این امر در حالی رخ داد که در بودجه سال ۱۳۹۹ میزان فروش نفت یک میلیون بشکه در روز محاسبه شده که هر بشکه نیز با قیمت متوسط ۵۰ دلار در نظر گرفته شده بود. که با توجه به تشدید تحریم‌های نفتی، سقوط چشمگیر تقاضای جهانی از زمان شیوع گسترده بیماری کووید-۱۹ و تحریم نفتی و عدم تقاضای در بازار نفت، منجر به کاهش قیمت نفت به سطوح بسیار پایینی شد. هرچند که از آمار و ارقام تجارت نفت ایران، به دلیل تحریم‌ها اطلاعات و جزئیات دقیقی در دسترس نیست، اما اظهارات پراکنده برخی از مسوولان و گزارش شرکت‌های خارجی که در حوزه ردیابی کشتی‌ها و نفتکش‌ها فعالند نشان می‌دهد که خواسته‌های بودجه‌ای نفت برآورده نشده‌اند. اما لایحه بودجه ۱۴۰۰ با خوش‌بینی‌هایی گره خورده است که  250درصد رشد صادرات نفتی را فراهم‌تر از زمان مشابه در سال گذشته می‌بیند، در ایالات متحده پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری بار دیگر مساله برجام و بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای با ایران، این احتمال را بار دیگر شدت بخشیده است که به‌زودی نفت ایران به‌صورت رسمی سر از بازارهای جهانی درآورد، ریشه این خوش‌بینی به افزایش فروش نفت را می‌توان در اینجا جست‌وجو کرد. اما بازار نیز با مشکلات خاص خود روبه‌رو است و کاهش تقاضای جهانی به دلیل عدم استفاده ازسوخت­های فسیلی و کربنی کار را برای بازیگران این بازار دشوار کرده است، در هر حال به نظر نمی‌رسد که حتی با بازگشت آمریکا به برجام و لغو بخشی از تحریم‌های نفتی کشور که همانند گذشته اجازه فروش نفت با محدودیت و میعانات و فرآورده‌ها به ایران اعطا شود.

سهم منابع نفت و گاز از بودجه در محل فروش نفت ۲۴ درصد است و از محل صندوق توسعه ملی ۹ درصد تأمین مالی می‌شود. سهم اوراق نیز از منابع بودجه ۱۵ درصد است که ۸ درصد آن اوراق سلف نفتی است. با این محاسبات تقریباً ۴۱ درصد از منابع بودجه ۱۴۰۰ از منابع نفتی فراهم خواهد شد.

۲- کاهش سهم مالیات در لایحه بودجه ۱۴۰۰ به کمترین میزان در دهه اخیر

درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ نسبت به سال گذشته با ۲۱٫۲ درصد افزایش، ۲۴۷ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. با وجود این با در نظر گرفتن نرخ تورم به نظر می‌‌سد که این افزایش درآمدهای مالیاتی با هیچگونه تغییر در ساختار نظام مالیاتی نسبت به سال گذشته همراه نبوده است. مقایسه سهم درآمدهای مالیاتی به کل بودجه نشان می‌دهد که در لایحه بودجه ۱۴۰۰ نه تنها اقدامی برای اصلاح ساختار بودجه و نظام مالیاتی صورت نگرفته است، بلکه وضعیت نسبت به سال‌های گذشته نیز بدتر شده است.نسبت مالیات به بودجه عمومی در سال ۱۳۹۹،  36.4 بوده در حالی­که نسبت مالیات به بودجه عمومی در سال ۱۴۰۰، ۲۹٫۴ است.

نسبت مالیات به بودجه عمومی در ده سال گذشته به صورت زیر است.

لازم به ذکر است،  در بخش مالیات بر درآمد که مربوط به فعالیت حقیقی‌های اقتصاد ایران است مجموع مالیات لحاظ‌ شده یعنی بیش از ۴۹ هزار میلیارد تومان نسبت به مالیات درآمد سال قبل حدود ۱۷ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. بیشترین افزایش مربوط به مالیات کارکنان دولت می‌باشد که حدود ۸ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است، همچنین مالیات کارکنان بخش خصوصی حدود ۵٫۷ هزار میلیارد تومان رشد کرده است.

گفتنی است، درآمدهای مالیاتی قانون بودجه ۹۹ حدود۶٫۲۰۴  هزار میلیارد تومان بوده است که برای سال آینده دولت رشد ۲۱درصدی را برای آن متصور شده است.

۳-اعتبارات وزارت دفاع را چگونه پیش بینی می کنید؟

اعتبارات در نظر گرفته شده در حوزه دفاعی و امنیتی، در ۳ فصل «دفاع»، «حفظ نظم و امنیت عمومی» و «تحقیق و توسعه در امور دفاعی و امنیتی» آورده شده و آنطور که در لایحه امسال دیده می‌شود، میزان این بودجه از ۱۰۹ هزار میلیارد تومان مصوب در سال ۹۹،‌ به ۱۲۰هزار و ۹۹۴ میلیارد تومان در لایحه بودجه ۱۴۰۰ افزایش یافته که نسبت به سال گذشته ۱۲ هزار میلیارد تومان افزایش را نشان می دهد.

تغییرات این ۳ فصل به شکل مجزا به شرح زیر است

دفاع -۱

از ۷۷ هزار و ۴۳۰ میلیارد تومان مصوب سال ۹۹ به ۸۳هزار و ۲۱ میلیارد تومان در لایحه ۱۴۰۰

میزان افزایش: ۶ هزار میلیارد تومان

  حفظ نظم و امنیت عمومی -۲

از ۳۰ هزار و ۹۴۸ میلیارد تومان مصوب سال ۱۳۹۹ به به ۳۴ هزار و ۶۰۲ میلیارد تومان در لایحه ۱۴۰۰

میزان افزایش: کمتر از ۴هزار میلیارد تومان

تحقیق و توسعه امور دفاعی امنیتی -۳

از ۶ هزار و ۶۴۲ میلیارد تومان مصوب سال ۹۹ به ۳ هزار و ۷۰۶ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰

توضیح: همانطور که دیده می‌شود، علیرغم افزایش ۲ فصل «دفاع» و «حفظ نظم و امنیت عمومی»، در فصل «تحقیق و توسعه امور دفاعی امنیتی» شاهد کاهش بودجه هستیم.

 منبع: سازمان برنامه بودجه

 اعتبارات امور دفاعی و امنیتی شامل سه فصل دفاع، فصل حفظ نظم و امنیت عمومی و فصل تحقیق و توسعه در امور دفاعی و امنیتی به طور کلی از 109هزار میلیارد تومان مصوب در سال ۹۹،‌ برای سال ۱۴۰۰ به میزان ۱۲۰ هزار و ۹۹۴ میلیارد تومان افزایش یافته که در مجموع حدودا 12  هزار میلیارد تومان  یعنی  تقریبا ۸ درصد افزایش داشته است.