مالیات پنهان در بودجه ۱۴۰۰

سید حسین رضوی پور در گفتگو با اقتصاد پویا گفت: سهم اندک مالیات در لایحه بودجه ۱۴۰۰ به آن معنا خواهد بود که مالیات پنهان جای مالیات آشکار را خواهد گرفت. وی در پاسخ به این سوال که چرا نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی روندی کاهنده دارد و به حدود پنج درصد رسیده است گفت: همانطور که یارانه آشکار و یارانه پنهان داریم مالیات آشکار و پنهان هم داریم .

مالیات پنهان شیوه مالیات ستانی است که اعلام و ابراز نمی‌شود و رقمش به صورت مشخص در بودجه نمی آید و در جایی اتفاق می افتد که دولت از ایجاد تورم تامین مالی می کند. که اصطلاحا به آن مالیات تورمی می گویند.

نباید بگوییم که سهم مالیات از بودجه کاهش پیدا کرد بلکه باید بگوییم سهم مالیات آشکار از بودجه به مالیات پنهان تغییر کرد. یعنی بدترین شکل مالیات ستانی!

رضوی پور در پاسخ به این پرسش که مالیات تورمی چگونه اتفاق می افتد ادامه داد: اگر درامد های دولت رقم های پیش بینی شده را پوشش ندهد دولت برای تامین کسری بودجه خود از بانک مرکزی به طرق مختلف پول میگیرد و از طریق افزایش پایه پولی تامین مالی می کند.

این مسئله به طرق مختلفی اعم از استقراض از بانک مرکزی، بدهی به شبکه بانکی و حتی برداشت از صندوق توسعه ملی نیز می تواند منجر پولی سازی کسری بودجه شود. ابزارهایی که دولت برای کسری بودجه به آنها تمسک می جوید بسیاری از آنها منجر به پولی‌سازی کسری بودجه میشود. در نتیجه، در حال حاضر در آخرین آمار(مهر ماه ۹۹ ) نزدیک به ۳۷ درصد رشد در نقدینگی وجود دارد. در حالیکه رشد متوسط نقدینگی در کشور که خود فاجعه ای بوده است، ۲۳ یا ۲۴ درصد بوده که طی یکسال گذشته شاهد افزایش آن به ۳۷ درصد بوده ایم!

کسری بودجه ۹۹ از جیب مردم رفع شد

این نشان دهنده آن است که دولت برای تامین کسری بودجه اش در سال ۹۹ به سمت پولی‌سازی کسری بودجه دست برده است و از جیب مردم مالیات ستانی کرده است.

در واقع ما اگر از افزایش سهم مالیات از بودجه صحبت میکنیم منظور این نیست که هزینه های مردم را بیشتر کنیم بلکه میخواهیم مالیات پنهان دولت را تبدیل به مالیات آشکار کنیم و تورم را مهار کنیم.

دکتر رضوی‌پور در پاسخ به پرسشی پیرامون تبعات مالیات تورمی ادامه داد: اولین اثر مالیات پنهان این است که تولید از صرفه می افتد! چون مهم ترین چیزی که تولید برای دوام به آن نیاز دارد پیش‌بینی‌پذیری شرایط اقتصادی است. اینکه تولید کننده بداند در آینده ای نزدیک وضعیت بازارها به چه شکلی خواهد بود می تواند تولید را سامان دهد. اگر پیش بینی ای برای آینده تورم وجود نداشته باشد ترجیح میدهد به‌جای آنکه ریسک کند و پول را در تولید بگذارد سرمایه در گردش و جاری را تبدیل به سرمایه ثابت کند تا بتواند ارزش دارایی هایش را حفظ کند.

ما در کشور سرمایه کم نداریم! اما به جای اینکه به سمت تولید برود به سمت بازارهایی می‌رود که بتواند ارزش دارایی را حفظ کند. مثلا مسکن، طلا، خودرو و… این اولین اثر مالیات ستانی به شیوه مالیات تورمی است که ثبات را از بازارها میگیرد و تولید را از صرفه می اندازد.

دومین اثر آن: وضعیت بی عدالتی و شکاف طبقاتی است. مثلا اگر من زمین داشته باشم ولی فردی چیزی نداشته باشد. قاعدتا از این تورم من آسیب کمتری میبینم تا آن فرد! زیرا دارایی من نوعی با تورم ارزشش حفظ میشود یا کمتر افت میکند اما فردی که زمین یا سرمایه ثابتی ندارد و باید ۲۰ سال پول جمع کند تا یک خانه و ماشین بخرد باید این ۲۰ سال را به چهل سال تبدیل کند!

برای کارگری که دستمزد متوسط میگیرد، مدت زمانی که اگر تمام مخارجش را فقط برای خرید خانه کنار بگذارد طول می‌کشد تا یک خانه بخرد نزدیک به ۱۰۰ سال شده و این ثمره این شیوه مالیات ستانی از مردم است.

رضوی پور درباره پیشنهادهای جایگزین برای مالیات ستانی عادلانه و شفاف و روزآمد گفت: شیوه های مالیات ستانی مدرن بر پایه مالیات مادری گذاشته شده اند که به آن مالیات بر مجموع درآمد میگویند. به این دلیل به آن مالیات مادر میگویند و آن را مهم تر از بقیه مالیات ها میدانند که مهم ترین اثری که مالیات بر مجموع در آمد دارد ایجاد شفافیت است.

شفاف سازی درآمدها در هاله ای از ابهام

یعنی بیشتر از اینکه ارزش در آمدی آن برای ما موثر باشد اینکه به طور شفاف درامد افراد را به ما نشان میدهد ارزش دارد و می‌تواند برای ما ارزش سیاست گذاری داشته باشد. اگر این سیستم مالیاتی

پیاده شود ما میتوانیم بفهمیم به که باید یارانه بدهیم به که ندهیم! اگر این سیستم مالیات بر مجموع درآمد پیاده شود میتوانیم بفهمیم از که باید مالیات بیشتری بگیریم از که کمتر بگیریم!

اگر این سیستم پیاده شود ما متوجه می‌شویم که کجاها فساد اقتصادی اتفاق می افتد، کجاها پول‌شویی اتفاق می افتد و کجاها تسهیلات بانکی در جاهایی غیر از اهداف مقرر برای بانک مصرف میشود! همه اینها ماحصل اجرای مالیات بر مجموع در آمد است.

اگر این سیستم مالیاتی در کشور پیاده شود بسیاری از مفاسد اقتصادی در کشور مهار میشود

این پژوهشگر اقتصادی درباره اثر مالیات بر مجموع درآمد بر عدالت ادامه داد: فایده دیگر آن است که با اجرای این سیستم می‌توانیم از افرادی که درامد بالاتری دارند نرخ مالیات بالاتری بگیریم و در واقع یک کارکرد بازتوزیعی برای مالیات ایجاد کنیم. و این فقط برای تامین هزینه‌های اجتناب ناپذیر دولت نیست. دولت وظیفه دارد که از افراد دارای درآمد بالاتر مالیات بگیرد و به افراد دارای درآمد کمتر، حداقل‌های رفاهی را فراهم کند. این سیستم باز توزیع درامد است که میتواند ایجاد زیر ساخت عدالت در کشور را فراهم کند و از طریق مالیات بر مجموع در آمد امکان پذیر است. بدون آن نه میتوانیم مالیات بیشتر از افراد ثروتمندتر بگیریم و نه می‌دانیم آن منابع را باید در اختیار کدام قشر از جامعه قرار دهیم و شکاف درامدی را کمتر کنیم.