مونا ربیعیان/ یادگیری آنلاین و آموزش از راه دور به دارویی برای این همه­ گیری جهانی بی­ سابقه تبدیل شده است. گذر از یادگیری سنتی حضوری به آموزش آنلاین می­ تواند تجربه­ کاملاً متفاوتی باشد که دانش­ آموزان و مربیان آنها باید خود را با آن وفق دهند.

افت تحصیلی معلولی از علت ها

مصطفی اقلیما، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم بهزيستى و توانبخشی به بررسی و ریشه‌یابی اُفت کیفیت آموزشی در مدارس پرداخت و به خبرنگار ما گفت: وقتی بحث کیفیت آموزش را مطرح می‌کنیم باید این نکته را در نظر بگیریم که اُفت کیفیت آموزش معلولی از علت‌هاست و باید بررسی کنیم که چرا به این نقطه رسیدیم؟ آیا از اول کیفیت آموزش در کشور بدین شکل بود؟ جواب به این سؤال منفی است.

این مدرس دانشگاه افزود: اگر می‌خواهیم کیفیت آموزش افزایش یابد باید به فکر بالا بردن درآمد معلمان باشیم که بتوانند زندگی خود را بچرخانند. وقتی فردی از سر ناچاری و بیکاری به شغل معلمی حق‌التدریسی روی می‌آورد، چه انتظاری می‌توان از او داشت که کیفیت آموزش را افزایش دهد؟! معلم باید وقتی برای برطرف کردن مشکلات درسی شاگردان خود داشته باشد نه اینکه برای کسب مایحتاج روزمره خود به سمت مشاغل دیگر روی بیاورد.

مدرک گرایی بر نظام آموزشی حکم فرما است

اقلیما معتقد است که نباید معلمان را عامل اُفت کیفیت آموزشی کشور دانست و می‌گوید: معلمان خود قربانیان سیستم آموزشی کشور هستند، سیستمی که اهمیت جایگاه معلمان و استادان را نمی‌داند. وقتی مدرک‌گرایی بر نظام آموزشی کشور حکم‌فرما می‌شود چه انتظاری از کسانی می‌توان داشت که تنها دارایی زندگی‌شان مدرک دانشگاهی است که بدون کسب تجربه و یا دانش کافی به‌دست‌ آمده است. نباید توقع داشت که شاگردان خوبی از زیر دست چنین افرادی خارج شوند لذا باید معلمان عشق به ارائه آموزش داشته باشند.

وی ادامه داد: باید هر معلمی در تخصص خود تدریس کند و به دبیری به‌ منزله شغل ننگرد؛ بلکه به‌ عنوان خدمت به جامعه تلقی کند. از سوی دیگر وزارت آموزش‌ و پرورش حقوق معلمان را افزایش دهد تا دغدغه معیشت نداشته باشند و با میل و رغبت فراوان برای دانش‌آموزان تدریس کنند.

مقایسه آموزش مجازی ایران با سایر کشورهای جهان

نظرسنجی بین‌المللی «آزمون پیزا ۲۰۱۸» انجام‌ گرفته از دانش‌آموزان درباره رضایتشان از توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور نشان می‌دهد که برخی کشورها از پیش توانسته‌اند معلمان را برای استفاده از اینترنت و ابزارهای دیجیتال و همچنین شیوه‌های آموزش مجازی آماده کنند، عمدتاً کشورها همان‌هایی هستند که برای تجهیز مدارس در زمینه پلتفرم‌های دیجیتال نیز تلاش‌های مؤثری انجام داده‌اند اما توانمندی معلمان در این زمینه در بسیاری از کشورها به حد مطلوب نرسیده است حتی در کشورهایی همچون آلمان، فرانسه، ژاپن، ایتالیا و سوئیس کمتر از ۵۰ درصد معلمان توانمندی‌های لازم در این زمینه را دارا بوده‌اند.

به‌ طور کلی معلمان در بیشتر نقاط دنیا هنوز آمادگی ورود به عرصه آموزش دیجیتال را ندارند. این اطلاعات نشان می‌دهد فقط حدود ۳۰ درصد معلمان در کشورهای درحال‌توسعه توانایی ورود به عرصه آموزش‌های مجازی را دارا هستند لذا بخش مهمی از برنامه کشورها برای بهبود آموزش‌های از راه دور در سال‌های آینده باید معطوف به توانمندسازی معلمان باشد.

اطلاعات ارائه‌شده در گزارش «آزمون پیزا ۲۰۱۸» نشان می‌دهد که فارغ از سطح توسعه‌یافتگی کشورها و کیفیت آموزشی آن‌ها عملکرد هر کشور در فراهم‌سازی امکانات آموزش از راه دور پیش از شیوع ویروس کرونا مطابق باسیاست‌های خاص آن کشور در حوزه آموزش عمومی بوده است.

کشورهایی نظیر آلمان، فرانسه و ژاپن با وجود برخوردار بودن از سطح بالای آموزش عمومی، سرمایه‌گذاری چندانی در آموزش‌های دیجیتال و از راه دور انجام نداده‌اند به همین دلیل با وجود دسترسی نزدیک به ۱۰۰ درصدی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، مدارس و معلمان آن‌ها آمادگی مواجهه با شرایط پیش‌آمده در دوره ویروس کرونا را نداشته‌اند.

در این میان، معدود کشورهایی هستند که در زمینه آمادگی سیستم آموزشی و هم دسترسی دانش‌آموزان و ابزار یادگیری دیجیتال شرایط خوبی را دارند. کشورهای منطقه اسکاندیناوی و دول کوچک اروپایی، کشورهای پیشرفته شرق آسیا و برخی کشورهای نفت‌خیز عربی آمادگی بیشتری نسبت به سایر کشورها در این زمینه داشته‌اند.

کشورهای در حال‌ توسعه در زمینه دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر دچار مشکل‌ هستند و علاوه بر این بیشتر معلمان و اکثر مدارس آمادگی لازم برای ورود به عصر جدید آموزش را دارا نیستند با این تفاسیر می‌توان کشورها را به چهار دسته عمده تقسیم کرد: کشورهای آماده و توانمند، کشورهای مستعد، کشورهای با آمادگی کم و کشورهای نا آماده.

وضعیت ایران در آمادگی برای آموزش مجازی

قضاوت دقیق در مورد آمادگی ایران برای ورود به آموزش‌های از راه دور به دلیل فقدان اطلاعات رسمی میسر نیست اما داده‌ها و اطلاعات تخمینی نشان می‌دهد تا پیش از شیوع ویروس کرونا ایران مانند اکثر کشورهای در حال‌ توسعه، آمادگی کافی برای ورود به آموزش‌های از راه دور را نداشته است.

باوجود دسترسی ۹۰ درصدی به اینترنت، دسترسی به ابزارهای الکترونیک یادگیری دیجیتال در ایران ۶۰ تا ۷۰ درصد تخمین زده می‌شود همچنین با توجه به عدم ارائه آموزش‌های مرتبط ضمن خدمت، آمادگی آموزشی و فنی معلمان برای ارائه طرح درس‌های از راه دور دیجیتال همچون سایر کشورهای در حال‌ توسعه بین ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شده است.

در زمینه دسترسی مدارس دولتی به امکانات آموزش مجازی نیز، امکانات مدارس محدود به تجهیز یک کلاس به امکانات آموزش دیجیتال بوده است ولی در عمده مدارس از این امکانات برای راه‌اندازی بخش آموزش‌های دیجیتال استفاده‌ نشده است و اکثر مدارس آمادگی ورود به عرصه آموزش دیجیتال را نداشته‌اند.