مونا ربیعیان/ به گفته فائو، قیمت کالاهای غذایی در ماه سپتامبر به دلیل شرایط عرضه و تقاضای زیاد برای محصولات اصلی مانند گندم و روغن پالم افزایش یافت. این شاخص که به ۱۳۰٫۰ واحد رسید؛ بالاترین سطح خود از سپتامبر ۲۰۱۱ است.

 قیمت جهانی گندم به طور ماهانه ۴ درصد افزایش یافته است که نسبت به سال قبل این افزایش ۴۱ درصد است. همچنین قیمت ذرت به طور متوسط ماهانه ۰٫۳ درصد و سالانه ۳۸ درصد افزایش را نشان می‌دهد.با توجه به این موارد درخصوص چرایی افزایش قیمت مواد غذایی در کشور با محسن راجی اسدآبادی؛ ریئس مرکز آموزش و مطالعات راهبری فدراسیون تشكل هاي صنايع غذايي ايران به گفت و گو پرداختیم.

تولید با هزینه های گزاف

وقتی از تولید صحبت می‌کنیم؛ بسیاری ناخودآگاه به صنایع سنگین توجه دارند و رونق تولید را در صنایع بالادستی جست‌وجو می‌کنند که البته کار اشتباهی هم نیست، اما نکته اصلی این است که تکمیل زنجیره تولید می‌تواند ارزش افزوده برای کشور ایجاد کند نه تولید در صنایع بالادستی و فروش مواد اولیه خام.

در حالی که بسیاری از صنایع در حال حاضر در رکود نسبی به سر می برند، یکی از بخش‌هایی که امروز می‌توانیم به آن توجه ویژه داشته و برای تحقق فرمایشات رهبری از آن بیشترین استفاده را داشته باشیم، صنایع غذایی در ایران است، صنایعی که سهم بالایی از گردش اقتصادی و تولید ناخالص ملی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.  

این صنعت مهم و پیشرو نقش بسیار تعیین کننده‌ای در توسعه اقتصادی کشور بویژه در شرایط حساس و استراتژیک فعلی ایران ایفا می‌کند.

به این دلیل که توجه به این بخش از اقتصاد کشور علاوه بر تامین نیازهای داخلی و امنیت غذایی فرصتی برای ارزآوری با صادرات خواهد شد. براساس آمارهای موجود بیش از ۱۰ درصد از ارزش افزوده بخش صنعت کشور از تولیدات صنعت غذایی تامین می‌شود و در سال ۹۷ صادرات محصولات تبدیلی کشاورزی و مواد غذایی ایران به ۵/۵ میلیارد دلار رسید که با وجود تحریم های شدید علیه ایران این رقم قابل توجه است.  

۹۵ درصد مواد غذایی تولید داخلی است

درحال حاضر حدود ۹۵ درصد مواد غذایی مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شود و هم‌اکنون به‌طور متوسط سالانه حدود ۱۳۰ میلیون تن مواد غذایی در کشور از سوی تولیدکنندگان داخلی تولید می‌شود. براساس پتانسیل‌های موجود امکانات بالایی برای صادرات در اختیار داریم. 

بازار ۴۰۰ میلیون نفری اطراف ایران یکی از بهترین فرصت‌ها برای رونق صادرات غیرنفتی با استفاده از نیاز غذایی آنهاست و می‌توانیم با افزایش بهره‌وری و ایجاد کارخانه‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی از این تقاضای بالقوه استفاده‌ای مناسب در راستای اهداف تعیین شده سال جهش تولید گام برداریم.

رسیدن به نرخ رشد سالانه ۲۲درصدی صادرات غیرنفتی از اهداف اصلی برنامه ششم توسعه صادراتی نیز محسوب می‌شود. اما صنعت غذا به‌عنوان یکی از رشته‌های صادرات ‌محور همچنان با چالش‌های بسیاری در‌ این بخش روبه‌رو است و برای تحقق اهداف صادراتی پیش‌بینی شده برای سال‌جاری باید راهکارهای اساسی برای‌ این بخش در نظر گرفت.  

بازارهای منطقه می تواند جایی برای صادرات باشد

با توجه به کاهش آهنگ رشد جمعیت و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان داخلی ادامه رشد و توسعه‌ این صنعت مستلزم حضور در بازارهای منطقه است. از جمله مهم‌ترین بازارهای منطقه برای صادرات موادغذایی ‌ایران سه کشور روسیه، عراق و عمان است.

بررسی ساختار رقبا در بازار و ارزیابی شرایط عرضه و تقاضا در بازارهای بین المللی از محورهای اساسی موردنیاز برای حضور موفق این صنعت در بازارهای بین المللی و بویژه کشورهای همسایه است.  

طبق برآوردها گردش مالی مواد غذایی در ایران حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است. بررسی‌ها نشان می دهد صنایع غذایی بالاترین سهم را در ایجاد اشتغال در کشور داشته است و پیش بینی ها بر این نکته استوار است که این بخش امکان توسعه اشتغال در اقتصاد کشور را بیش از سایر بخش های صنعتی خواهد داشت .

صنایع غذایی با بیش از ۲۵۰۰ کارگاه تولیدی در بین ۱۳ هزار کارگاه صنعتی با ده نفر کارگر و بیشتر، بزرگ‌ترین صنعت کشور از لحاظ تعداد، ارزش افزوده و میزان اشتغال‌زایی محسوب می‌شود.

صنایع غذایی به‌تنهایی ۸/۱۶ درصد از کل اشتغال صنعتی کشور را از آن خود کرده‌اند.

اصلاح قوانین می تواند راه را برای افزایش تولید در کشور ایجاد کند

در صورت حمایت کافی، این بخش امکان توسعه اشتغال در اقتصاد کشور را بیش از سایر بخش‌های صنعتی خواهد داشت.   اصلاح نظام بانکی، اصلاح قوانین تأمین اجتماعی، اصلاح قوانین کار و اصلاح قوانین مالیاتی از ملزومات بسترسازی برای یک حرکت رو به رشد در حوزه تولید صنعت غذاست.  

کاهش سود بانکی برای تولید کنندگان صنایع غذایی و کاهش مالیات عملکرد جهت صنایع غذایی و ایجاد صندوق بیمه برای واحدهای صنایع غذایی از نیازهای اساسی تولیدکنندگان در این صنعت است. مبارزه با رانت و فساد، مبارزه با قاچاق موادغذایی، رفع موانع و مشکلات بنگاههای صنعتی کوچک و شهرک های صنعتی، در نظرگرفتن تسهیلات و مشوق های لازم برای تولیدکنندگان، رفع مشکلات تامین مواد اولیه و دسترسی آسان و نیز حمایت از شرکت های دانش بنیان در این راستا می تواند شرایط را برای حضور موفق تر و پررنگ تر این صنعت در سال جهش تولید مهیا کند.   در حال حاضر یکی از مشکلات صنعت غذا کمبود نقدینگی برای اصلاح زیر ساخت ها ، تأمین مواد اولیه درجه یک و خرید دستگاههای بسته بندی نوین است .  

چرخش سرمایه در صنعت تولید مواد غذایی ایجاد شود

از آنجا که مواد اولیه این صنعت محصولات فصلی است، در زمان خاص و کوتاهی باید تمامی مقدار مورد نیاز از کشاورزان که تمایلی به فروش قسطی و نسيه ندارند نقدی خریداری شود و به همین دلیل چرخش سرمایه در این صنعت به زمانی طولانی نیاز دارد. بنابراین یکی از بزرگترین مشکلات تولیدکنندگان به ویژه در صنایع‌غذایی حجم کلان سرمایه مورد نیاز است. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در دوران رکود پررنگ‌تر شده و تاثیر به‌سزایی بر روی عملکرد بنگاه‌های تولیدی داشته است، مشکلات تامین مالی و نقدینگی این بنگاه‌هاست. از سوی دیگر، کمبود منابع مالی صنایع غذایی و عدم کارایی بازار سرمایه، موجب بالا رفتن هزینه‌های تامین مالی در تولید صنایع غذایی در ایران شده است.

به‌طوری که در مقایسه با رقبای خارجی، رقابت‌پذیری صنعت غذا را کاهش داده است. کوچک بودن اراضی کشاوزی، یکپارچه نبودن، هدر فت منابع آبی و محدودیت‌های مالی کشاوزان را دچار مضیغه کرده و باعث می شود دلالان و واسطه ها فعال شوند.

در این میان هزینه های حمل و نقل بالا می رود و کیفیت مواد غذایی به دلیل شرایط نامناسب حمل و نگهداری پایین می آید.