تولیدات کشاورزی در ایران در قسمت قبلی به مسائل آب در بخش کشاورزی اشاره شده ، این قسمت سایر مسائل بخش کشاورزی مورد بحث قرار می گیرد.

هرچند رسیدن به وضعیت مطلوب در بخش کشاورزی کارهای زیادی باید انجام شود ولی در سالهای گذشته زیر ساختهای زیادی شکل گرفته است. لذا در این قسمت کارهایی که باید انجام گیرد بر شمرده می شود.
اول – توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی : محصولات کشاورزی معمولاً فساد پذیر هستند. این محصولات در یک زمان معین تولید و به بازار عرضه می شود. در زمان عرضه محصول معمولا قیمتها کاهش می یابد و کشاورزان متضرر می شوند ولی در زمانهای دیگر بدلیل کاهش عرضه قیمت محصول کشاورزی افزایش می یابد. این مشکل با تشکیل و راه اندازی صنایع تبدیلی و تکمیلی مواد غذایی رفع می شود. در این کارخانه ها محصولات فرآوری ، بسته بندی و انبار می شود. لذا محصولاتی که امکان عرضه آن در کل سال وجود نداشت، می تواند در طول سال در اختیار مصرف کننده قرار گیرد. تشکیل کارخانجات مواد غذایی نیاز به یک برنامه میان مدت یکی دو ساله دارد تا کشاورزان با تنظیم قرار دادهایی محصولات خود را در اختیار کارخانجات قرار دهند.
دوم- مدیریت منابع آب – عرضه منابع آب هر چند کم باشد ولی با اقداماتی نظیر آبخیز داری و مدیریت توزیع آب و روش های صحیح آبیاری می توان از هدر رفت آب جلوگیری کرد. در این باره کارهای زیادی انجام شده است. ولی هنوز جای کار زیادی دارد. این امر با سرمایه گذاری بیشتر و اعطای تسهیلات بیشتر به کشاورزان برای بهبود روش های آبیاری امکان پذیر است.
سوم – تآمین نهاده های کشاورزی
کشاورزان برای کشت محصولات خود نیاز به نهاده های بذر، کود ، سم ، ماشین آلات، بذر مرغوب، و تسهیلات بانکی دارند. این نهاده ها باید به وفور، و به موقع در اختیار کشاورزان قرار گیرد. اگر عرضه این نهاده ها با مشکلی روبرو شود، میزان تولید کشاورزان کاهش می یابد. برای این منظور شرکتهای تعاونی روستایی و شرکتهای تعاونی اعتبار تشکیل شده است. برای هدایت این شرکتها، سازمانی به نام سازمان تعاون روستایی تشکیل شده است. وظیفه این سازان، برنامه ریزی و تهیه کلیه نهاده های مورد نیاز کشاورزان به وفور است. هر نوع کم کاری و یا اختلال در تأمین نهاده های بخش کشاورزی، افت تولیدات بخش را به همراه خواهد داشت.

چهارم- تنظیم بازار مواد غذایی: ایجاد واسطه و دلال بازی در فرایند توزیع محصولات غذایی باعث مشکلات زیادی در کشور شده و می شود. بخصوص در شرایط تحریم، حساسیت بیشتر در زمینه امنیت غذایی کشور بیشتر ضرورت دارد. لذا کنترل توزیع مواد غذایی اهمیت زیادی می یابد.
در یک برنامه میان مدت می توان واسطه ها و دلال ها را حذف کرد. چون در حال حاضر فروشگاههای زنجیره ای در حال رشد هستند. از طرفی مغازه های عرضه کننده مواد غذایی هم معمولا توسط شرکت های توزیع پشتیبانی می شود. پس خریداران عمده محصولات کشاورزی محدود به کارخانجات موادغذایی، فروشگاههای زنجیره ای و شرکتهای توزیع خواهند بود.
طرف عرضه محصولات غذایی کشاورزان هستند که همگی در شرکتهای تعاونی روستایی و کشاورزی سازماندهی شده اند. کشاورزان میزان محصولی که در پایان فصل کشت بدست می آورند را به تعاونی ها اعلام می کنند.
اگر یک بورس کالاهای کشاورزی راه اندازی شود. شرکتهای تعاونی روستایی به نمایندگی از کشاورزان می توانند محصولات خود را در بورس عرضه کنند . از طرف دیگر فروشگاههای زنجیره ای، شرکتهای توزیع موادغذایی و کارخانجات صنایع تبدیلی و تکمیلی می توانند در طرف عرضه قرار گیرد. لذا با محدودیت ورود افراد متفرقه در بازار عرضه و تقاضای مواد غذایی می تواند واسطه ها و دلال ها را به راحتی حذف کرد. از طرف دیگر، یکی از اشکال فروش محصولات کشاورزی ، فروش قرار دادی در آینده است که این امر با تشکیل بورس و محدودیت تقاضا کنندگان در بورس امکان پذیر است.
پنجم- شرکت های دانش بنیان:
مشکل کار در شرکت های دانش بنیان در حوزه بخش کشاورزی این است که گروهی از دانش آموختگان بخش کشاورزی که دارای ایده های مختلفی برای افزایش تولید هستند ، حضور دارند. ولی این گروه بدلیل نداشتن سرمایه کافی قادر به هیچ گونه فعالیتی نیستند. لذا برای فعال شدن این گروه موضوع پشتیبانی و در اختیار قرار گذاشتن سرمایه برای این گروه ضروری است. بطور کلی در حوزه بخش کشاورزی شرکت های دانش بنیان به سه دسته تقسیم می شوند. الف – شرکتهای دانش بنیان ترویجی ، ب – شرکت های دانش بنیان تولیدی و ج – شرکت های دانش بنیان خدماتی
الف – شرکت های دانش بنیان ترویجی – طرح توسعه اینگونه شرکتها از سالهای قبل شروع و اجرا شده است. ولی سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه برای بخش کشاورزی ضرورت دارد. در این طرح یک شرکت دانش بنیان ترویجی تشکیل می شود. این شرکت ترویجی، یک ایده و یا اقدام عملی، برای افزایش کالای کشاورزی در یک منطقه را پیشنهاد می دهد. سپس وزارت جهاد سازندگی با عقد قرار داد با این شرکت ، زمینه فعالیت آن را در منطقه ای خاص مهیا می کند. که این امر موجب افزایش تولید در آن منطقه می شود.
ب – شرکت های دانش بنیان تولیدی- این شرکتها معمولا یک روش تولید جدید را در ذهن دارند. اگر سرمایه کافی در اختیار آنها قرار گیرد ، آنها می توانند ، روش تولید خودشان را پایه گذاری کنند و سپس به سود دهی برسند. این گروه نیازمند به وام و تسهیلات هستند ، اگر تسهیلات کافی در اختیار آنها قرار گیرد کار خودشان را انجام می دهند.
ج- شرکت های دانش بنیان خدماتی – این شرکتها اگر مورد حمایت قرار گیرند و سرمایه کافی در اختیار آنها قرار گیرد قادرند، یک خدمت و یا یک کالای مورد نیاز کشاورزان را تولید کنند. این گروه هم نیاز مند به تسهیلات و وامهای کم بهره هستند.
جمع بندی
بطور کلی بخش کشاورزی ایران نیاز مند حمایت بیشتری در زمینه سرمایه گذاری عمرانی و تسهیلات بانکی است تا بتواند بیشتر شرکت های دانش بنیان را حمایت کند. در این صورت می توان، توقع داشت تولید بخش کشاورزی در کوتاه مدت و میان مدت افزایش یابد.

  • نویسنده : احمد قربانی