با توجه به پیشینه غنی آذربایجان به مرکزیت تبریز در تولید فرش‌های نفیس دستباف توسط هنرمندان خوشنام و ماهر، در سال ۲۰۱۴ این شهر به عنوان پایتخت جهانی فرش دستباف در یونسکو به ثبت رسید و خانه تاریخی کلکته‌ چی تبریز به عنوان مقرّ دبیرخانه آن انتخاب گردید.

روز جهانی صنایع دستی فرصت مناسبی است تا به بهانه گرامیداشت آن، نیم نگاهی بر میراث ماندگار خود داشته و از گزندهایی که فرش اصیل و دستباف تبریز در داخل و خارج از کشور با آن مواجه است آگاهی یابیم تا شاید آبروی از دست رفته اش را بازیابیم…

هنر – صنعت فرش تبریز در طول سه هزار سال قدمت خود، قالیبافان هنرمند و با استعداد بسیاری را تربیت کرده که شمار آن در این گزارش نمی‌گنجد، این هنر به حدی در بطن زندگی مردم خطه‌ آذربایجان رخنه کرده که در هر گوشه ای از این دیار، ریشه‌های قالی بافی را می‌توان یافت.

از نخ‌هایی که با پشم گوسفندان منطقه بر روی دار قالی، هنر اصیل بافندگی را به تصویر می‌کشند تا دستان هنرمندی که با هر چرخش خود، تار و پودی از عشق را بر روی آن جاری می‌کنند همه و همه از فرهنگ دیرین مردمان این مرز و بوم حکایت دارد.

کاهش چشمگیر صادرات فرش دستباف تبریز و ایران حاکی از بحرانی اساسی در این حوزه است که باید توجه همگان به این حوزه معطوف شده و با حمایت از بافندگان واقعی فرش، راه رسوخ غیرحرفه ای ها و سوءاستفاده کنندگان گرفته شود!

صنعت فرش دستباف با مشکلات عدیده ای مواجه است؛ از تأمین مواد اولیه‌ای مثل پشم و کرک تا افزایش مستمر هزینه‌های تولید و موانع صادرات و وجود رقبایی سرسخت که از هر فرصتی برای توسعه‌ بازار استفاده می‌کنند و عدم وجود زنجیره کامل تولید در آذربایجان شرقی این وضعیت را بغرنج تر کرده است!

صادرات فرش دستباف کشور به کمترین میزان خود در چند دهه‌ گذشته رسیده است به طوری که صادرات این محصول سنتی به علت تحریم‌ها و رکود اقتصادی از حدود ۵۰۳ میلیون دلار در سال ۱۳۹۶ به ۲۲ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ رسیده است!