احسان انصاری/  درحالی که موافقان سیاست حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی بر چالش توزیع رانت ارزی و عدم استفاده بخش مهمی از مردم از منافع آن تاکید دارند، برخی مخالفان نیز به موضوع خسارت معیشتی و اجتماعی ناشی از حذف یکباره این ارز اصرار دارند.

موافقان حذف ارز۴۲۰۰ چه می گویند؟

از جمله دلایلی که موافقان حذف سیاست ارز ترجیحی به آن استناد می‌کنند، مشکلات مربوط به رانتی است که به افرادی خاص تعلق گرفته است. این گروه تاکید دارند که با وجود آنکه دولت چندین سال این ارز را در اختیار واردکنندگان قرار داده اما در نهایت کالاها با نرخ ارز آزاد به دست مصرف کننده نهایی می‌رسد.باید به این  نکته تاکید کرد که حذف ارز ۴۲۰۰ موافقان قدرتمندی از جمله معاون اقتصادی رئیس جمهور، وزیر امور اقتصاد و دارایی و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین برخی تشکلهای بخش خصوصی از جمله اتاق بازرگانی و… را به همراه دارد.این گروه بر این باورند که ارز ۴۲۰۰ تومانی منشا فساد و رانت شده و باید جلوی آن گرفته شود. پرداخت یارانه نقدی یا ارائه بن خرید کالا تفاوت چندانی ندارد، چون مهم‌ترین نکته تک نرخی کردن ارز و تامین سبد کالا‌های اساسی مردم است؛ حالا به هر طریقی که صورت بگیرد.به باور این عده دولت قبل با پیش بینی اعمال تحریم ها، بالا رفتن نرخ ارز و گران شدن کالا‌های اساسی، به اقلام اصلی مورد استفاده مردم ارز دولتی اختصاص داد، درحالیکه به علت مشخص نکردن جامعه هدف و توزیع عمومی ارز، انحراف در پرداخت آن ایجاد شد.به همین دلیل اگر دولت آقای رئیسی به دنبال ساماندهی ارز ترجیحی و یا انواع یارانه‌ها باشد، باید اطلاعات جامعی از شهروندان داشته باشد. آنچه اکنون به عنوان پایگاه رفاه ایرانیان در وزارت رفاه وجود دارد، باید بتواند اطلاعات دقیقی در اختیار سیاست گذاران قرار دهد تا مشکلاتی که اکنون در پرداخت ارز ترجیحی وجود دارد، مدیریت کند.

دلایل مخالفت با حذف ارز۴۲۰۰

در طرف مقابل مخالفان این اقدام معتقد هستند در صورتی که دولت با این مسئله موافقت کند سبب رشد قیمت کالاهای اساسی که مستقیما با سفره مردم در ارتباط است خواهد شد، هر چند که ممکن است این رشد قیمت پس از مدتی تعدیل شود اما وضعیت معیشتی و اجتماعی مردم به گونه‌ای است که باید ملاحظات لازم در این خصوص صورت گیرد.این گروه بر این باورند که در چالش‌های ارزی باید کلان‌نگری جایگزین جزئی‌نگری شود تا دچار اشتباه راهبردی نشویم و شرایط برای مردم بدتر نشود. امروز گوشت گوسفند به کالای لوکس برای بسیاری از مردم تبدیل شده اما به نظر می‌رسد با سیاست حذف یک شبه ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی و افزایش آن به ۱۷۵۰۰ تومان عملا مرغ نیز به کالای لوکس تبدیل می‌شود. به همین دلیل حذف دلار از اقتصاد ایران حداقل در کوتاه‌مدت یک کار نشدنی است. اقتصاد ما به واسطه تحریم‌های سنگین و بی‌تدبیری‌ها در سال‌های اخیر به قدری شکننده شده است که قدرت انتخاب را از ما گرفته و نمی‌توانیم تصمیم بگیریم که ارز دیگری را جایگزین دلار کرده و بدون دلار به مسیرمان ادامه دهیم.به عقیده مخالفان این طرح حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تورم‌زا است و مسئولانی که از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی حمایت می‌کنند، اگر امروز مدعی هستند که با حذف ارز ترجیحی تورم رشد نمی‌کند، باید آن را تضمین کنند. کارت‌های اعتباری یا مدل‌های شبیه به آن حجم بزرگی از نقدینگی را وارد بازار می‌کند که خود تورم‌زا است و به دلیل افزایش تورم در کشور به سرعت هم بی‌اعتبار می‌شوند و مانند یارانه نقدی، ارزش خود را از دست می‌دهد. داستان تکراری تلخ افزایش قیمت کالا وخدمات وجبران آن با پرداخت یارانه نفدی به اقشار مردم وخنثی شدن درآمد حاصل از پرداخت یارانه نقدی بر افزایش نرخ تورم، یک واقعیت تلخ و ناموفق پرداخت یارانه نقدی را تداعی می‌کند. واقعیت تلخی که در دوران دولت های مهرورزی و تدبیر و امید اتفاق افتاد.

دولت رئیسی در آستانه یک تصمیم سخت

با توجه به اتفاقات سال ۱۳۹۸ این موضوع از حساسیت‌های بالایی برخوردار است و اگر دولت قصد دارد چنین اقدامی را صورت دهد پیش از آن باید بتواند افکار عمومی را به درستی اقناع و برای مردم تشریح کند که در مقابل شوک قیمتی که حذف ارز ۴۲۰۰ به وجود می‌آورد، چه اقداماتی را در جهت جبران انجام خواهد داد. همچنین یکی از ابهامات مهم درباره حذف ارز دولتی بحث بازگشت یارانه ریالی به مردم است. توجه داشته باشیم که اگر در نظام باز توزیع یارانه مشکلاتی مانند انچه در زمان یارانه بنزینی ایجاد شد شکل بگیرد با توجه به احتمال جهش قیمت اقلام سفره مردم ، چالش های بعدی هم متصور است.همچنین یکی از استدلالهای مهم در این خصوص بحث زمان اعمال اصلاحات اقتصادی است. آیا برای کشوری که در سخترین شرایط تحریمی تاریخ قرار گرفته است اعمال چنین اصلاحات پرتنشی به نفع عموم مردم و حتی دولت است. درمورد پیشنهاد مجلس برای حذف و جایگزینی ارز ۴۲۰۰ تومانی با کارت‌های اعتباری باید گفت که یکی از دلایل کارشناسان برای ضرورت حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، این است که به هدف اصابت نکرده و قیمت کالاهای مشمول افزایش یافته درصورتی که صحبت‌ها و مبتنی بر آمار و رقم نیست. متاسفانه برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان، بر اساس آمار دقیق و شاخص تورم کالاهای مشمول و غیرمشمول به این موضوع اشاره نمی‌کنند که وقتی ارز ۴۲۰۰ تومانی را از کالاهای اساسی حذف کردند چه تاثیری بر شاخص قیمت کالاها گذاشت. حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی قطعاً موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود دقیقاً همان زمانی که فهرست کالاهای تخصیصی ارز ۴۲۰۰ تومانی را کم کردند قیمت کالاها هم به‌شدت افزایش پیدا کرد.